کارشناسان مي‌گويند کودک بايد در زمان مناسب، سن مناسب و شرايط مطلوب براي دستشويي رفتن آموزش ببيند اما منظور از سن مناسب چيست؟ بعضي پدر و مادرها اين کار را قبل از 2 سالگي شروع مي‌کنند و موفق‌اند و بعضي والدين بعد 3 سالگي هم موفق نيستند. چرا؟

به نکته خوبي اشاره کرديد چون اين قضيه روي اعتمادبه‌نفس والدين اثر دارد. بسياري از پدر و مادرها در مقام مقايسه خود با ديگر والدين برمي‌آيند و به دليل سرخوردگي، خسته مي‌شوند و به تنبيه کودک روي مي‌آورند. سن تکامل هر کودک در اين آموزش بسيار اهميت دارد اما معمولا بعد از 5/1 سالگي زمان مناسبي است چون رشد جسمي، شناختي و هوشي بچه به حدي که براي يادگيري مهارت توالت رفتن لازم است، رسيده و کودک در اين سن اداي بزرگ‌ترها را درمي‌آورد و الگوپذيري دارد پس مي‌تواند مانند آنها عمل کند اما قبل از شروع برنامه آموزشي، والدين بايد بررسي کنند کودک توانايي درک اين موضوع را دارد يا خير.

اين بررسي چطور بايد انجام شود؟

بسيار ساده؛ مثلا اينکه کودک مي‌تواند به چشم، بيني، دهان، مو و اعضاي بدن خود اشاره کند و با شيوه خود آنها را نام ببرد. شايد بعضي از والدين بگويند ما به فرزندمان ياد نداده‌ايم اين چشمته، اين گوشته و... اما قرار نيست اين موضوع را به او بياموزيم بلکه بايد در جريان زندگي و حين رشد آنها را ياد گرفته باشد. نکته دوم اينکه بايد بتواند به 4 دستور کلامي توجه کند؛ ?) دستور کوتاه: بنشين، بلندشو، ?) دستورات ترکيبي: برو جورابتو بيار، دنبالم بيا آشپزخانه تا بهت آب بدم، ?) تقليد کارهاي ساده شما: شانه کردن مو، تلفن زدن، قاشق دست گرفتن (مهم نيست چقدر درست اين کار را انجام دهد، مهم اين است که بتواند تقليد کند) و ?) مبادله کردن را بفهمد: عروسکتو بده به من تا اين شکلات را بهت بدم.

پس با اين بررسي در واقع کودک را محک مي‌زنيم تا متوجه شويم براي يادگيري آماده است يا نه.

بله، اما بايد همزمان با اين سنجش، خودمان را هم ارزيابي کنيم. اگر درگير مشکل حادي هستيم، يکي از عزيزانمان بيمار است، دنبال خانه مي‌گرديم و اسباب‌کشي داريم و شرايط رواني‌مان مناسب نيست، قطعا نمي‌توانيم به خود مسلط شويم و از کودک حمايت کنيم در حالي که اگر تشويق و تنبيه درست را دريافت نکند، ياد مي‌گيرد خشم و عصبانيت والدين را کنترل کند و تسلط آنها را بر خود محک بزند. او قطعا در آغاز يادگيري احتمال خطا دارد و اگر والدين نتوانند هيجانشان را کنترل کنند، او موضوع را به بازي مي‌گيرد چون از توجه پدر و مادر چه منفي و چه مثبت، لذت مي‌برد. پدر و مادر بايد از مدت‌ها قبل، وقتي مي‌بينند کودک درک کثيف‌کردن پوشکش را دارد و از آن ناراحت مي‌شود، براي او وقت بگذارند. مثلا تا مي‌بينيد در گوشه‌اي در حال زور زدن است يا بي‌حرکت جايي ايستاده و دفع دارد، کنارش برويد و بگوييد: «داري پي‌پي مي‌کني مامان!» و بعد پوشکش را عوض کنيد. او را بشوييد تا کم‌کم بفهمد اين حسي که دارد، چيست. بچه‌هايي که حس دفع را مي‌فهمند، زودتر موفق مي‌شوند. مرحله بعدي، بازي با لگن است. اجازه دهيد با لباس روي لگن بنشيند و در اتاق اجراي دستورات را تمرين کند.

پس نبايد از اول کودک را با لگن به دستشويي برد و شروع کرد.

اين موضوع عموميت ندارد اما اغلب بچه‌ها از چاه توالت مي‌ترسند و اگر قرار باشد از ابتدا لگن را به آنجا ببريد، از آن واهمه پيدا مي‌کنند. نبايد با حس ترس آموزش را شروع کرد. پس از فهماندن اينکه لگن براي چه کاري است، بايد در يک راهروي خلوت يا حمام به کودک آموخت روي لگن بنشيند و ادرار يا مدفوع کند. تهيه اسباب‌بازي صدادار پلاستيکي مخصوص توالت رفتن هم مهم است تا کودک فقط هنگام دفع اجازه بازي با آن را داشته باشد. همين که او دستور «لباستو در آر، برو بنشين روي لگن و بيا يه عکس برگردان جايزه بگير.» را اجرا کند و ساعتي يکبار اين کار انجام دهد، شروع خوبي است و چه دفع داشته باشد چه نه، بايد عکس‌برگردان را بگيرد. کودک را عادت‌ دهيد 3 بار در روز، 10 دقيقه بعد از مصرف هر وعده غذايي 5 تا 10 دقيقه روي لگن بنشيند چون حرکات روده‌ بعد از غذا افزايش مي‌يابد و به دفع مدفوع کمک مي‌کند.

خيلي از والدين با آموزش مدفوع مشکل دارند و مي‌گويند فرزندشان فقط ياد گرفته در لگن ادرار کند، آنها چه بايد بکنند؟

يکي از نکته‌هاي مهمي که از شرايط آماده‌سازي کودک براي توالت‌رفتن است، رفع يبوست احتمالي است. کودکي که يبوست دارد و در پوشک با هزار و يک مشکل مدفوع مي‌کند، اول بايد با کمک پزشک و اصلاح رژيم غذايي درمان شود و بعد پدر و مادر آموزش ادرار و مدفوع را آغاز کنند. بسياري از والدين مي‌گويند کودک ما براي ادرار کردن به دستشويي مي‌رود اما مدفوع را در پوشک مي‌کند اما اين روش درست نيست. بايد همان موقع که بچه دارد در پوشک مدفوع مي‌کند، سراغش برويد، لگن را ببريد و اسباب‌بازي مخصوص را تکان بدهيد و او را به سمت لگن راهنمايي کنيد. دقت کنيد نبايد با هيجان حرف بزنيد، هيچ خوشحالي زياد يا خشمي نبايد در صدا يا رفتارتان باشد. «پاشو برو رو لگن پي‌پي کن، ببين خرگوش پلاستيکي‌ات داره صدا مي‌کنه، بعدش که اومدي، با هم توپ‌بازي مي‌کنيم يا شکلات بهت ميدم.» والدين نبايد در مورد دفع مدفوع در پوشک بي‌تفاوت باشند.

تا کي بايد براي اين کار به کودک جايزه بدهيم؟

تا ياد‌گيري کامل مهارت دفع ادرار و مدفوع بايد جايزه و تشويق ادامه داشته باشد؛ تشويق کلامي مثل هورا کشيدن براي اينکه خودش احساس نياز کرده و لباسش را درآورده و به سمت لگن دويده و تعريف اين کار او براي پدر يا مادربزرگ و تشويق‌هاي ديگر ضروري است. به مرور که کودک ياد گرفت ادرار و مدفوع کند، ديگر نيازي نيست بعد از هر بار رفتن او روي لگن، جايزه‌اي مثل عکس‌برگردان بگيرد. مي‌توانيد جايزه را تغيير دهيد. «اگر بعد از ناهار خودت بروي روي لگن پي‌پي کني، عصري بستني داري» هيجان زيادي به خرج ندهيد. اگر ناهار را خورد و اين کار را نکرد، فقط يادآوري کنيد. خرگوشش که مخصوص توالت است را تکان دهيد و صداي جالبي درآوريد: «دوست کوچولوي من! بيا بازي کنيم ديگه. من دلم واست تنگ شده» اگر نيامد روي لگن بنشيند، خرگوش را ندهيد و از بستني بعدازظهر هم خبري نيست. يادتان باشد ما بزرگ‌ترها هم به تشويق نياز داريم بنابراين تشويق‌ها را فاصله‌دار کنيد اما قطع نه.

رعايت اعتدال در رفتارها و تشويق و تنبيه براي بعضي والدين سخت است. مشکل بيشتر والدين با دستشويي رفتن کودک وقتي ريشه‌دار مي‌شود که توجه افراطي به دفع کودک نشان مي‌دهند.

متاسفانه همين‌طور است. من مراجعي دارم که از شهرستان مي‌آيد و پسري 8 ساله است. متاسفانه مادر و پدر او براي اينکه مدفوع کند آنقدر جايزه‌هاي نابجا داده‌اند که الان به جاي تشويق و جايزه، کارش به باج گرفتن کشيده و مادر بايد ماشين کنترلي بخرد تا پسرش به دستشويي برود و مدفوع کند! اصلا نبايد قبل از انجام کاري که انتظار داريم، جايزه‌اي که وعده داده‌ايم، بدهيم. جايزه بايد معقول باشد. کودک براي تلاش و درس خواندن در ازاي کارنامه خوب مي‌تواند ماشين کنترلي چند هزار توماني بگيرد اما براي مدفوع کردن يک جايزه معقول کافي است ولي نه در اين سن. آنهايي که مي‌خواهند شروع کنند حواسشان باشد که اگر راه را اشتباه بروند و برخي نکته‌ها را ناديده بگيرند، کاري که بايد ظرف چند هفته آموزش به صورت فعاليتي عادي و روزمره درآيد، به داستاني تبديل مي‌شود که پسري در اين سن از آن براي تسلط بر والدينش و باج گرفتن استفاده مي‌کند.

حرف آخر؟

والدين هرگز نبايد به خاطر کثيف‌کاري احتمالي روزهاي آغاز آموزش کودک را تنبيه کنند. کلمات تحقيرآميز و فرياد زدن هم ممنوع است. از بيان حرف‌هايي مانند «مامانش! اين جيش نکرده که، بچه همسايه بوده رو فرش جيش کرده!» هم بپرهيزيد چون کودک بايد مسووليت کارش را بپذيرد. برخورد هيجاني هم نادرست است. فقط خيلي آرام بگوييد: «يادت رفت بگي، اگر مي‌رفتي رو لگنت مي‌نشستي و جيش مي‌کردي جايزه مي‌گرفتي. حالا بيا بريم بشورمت» و حتما براي اينکه پيشرفت کند، کتاب‌هايي مثل «مامان بيا جيش دارم» و کتاب‌هاي نويسنده‌هايي مثل آقاي کشاورز را به عنوان جايزه برايش تهيه کنيد. براي اين مدت که فرزندتان تحت تعليم است، تمهيداتي بينديشيد که آرامش شما را زياد کند مثلا زيراندازهاي رنگي قشنگ از جنس سفره درست کنيد که در صورت ادرار يا مدفوع حين بازي، فرش و وسايلتان کثيف نشود. اين زيراندازها را مي‌توانيد هنگام خواب يا مواقع مهماني استفاده کنيد که کودک روي آن بنشيند و به‌راحتي‌ قابل شستشو باشد و مشکلي پيش نيايد. اغلب بچه‌ها تا 3 سالگي مي‌توانند اين مهارت را ياد بگيرند و در طول روز خشک بمانند.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: